Chùa Phật Tích (hay còn gọi là chùa Vạn Phúc) cách Hà Nội 20km về phía Đông, tọa lạc trên núi Lan Kha thuộc xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Đây là một trong những ngôi chùa có lịch sử lâu đời với lối kiến trúc mang đậm dấu Chùa Phật Tích thuộc xã Phật Tích, nơi diễn ra sự gặp gỡ giữa Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng dân gian cổ Việt Nam. Trên cơ sở đó đã hình thành trung tâm Phật giáo đầu tiên của cả nước (Dâu – Luy Lâu).
Theo các tài liệu cổ, chùa Phật Tích được xây dựng vào năm Thái Bình thứ 4 (1057) với nhiều tòa hoành phi, tòa dọc. Năm 1066, vua Lý Thánh Tông cho xây tháp cao. Sau khi tháp đổ, lộ ra trong đó tượng Phật A Di Đà làm bằng đá xanh nguyên khối được dát vàng. Để ghi nhận sự xuất hiện kỳ diệu của bức tượng này, ngôi làng đã đổi tên thành Phật Tích và chuyển nó lên sườn núi.
Pho tượng Phật A Di Đà ngồi trên tòa sen bằng đá xanh cao 1,87 m là một tác phẩm điêu khắc độc đáo của mỹ thuật nước nhà nói chung và điêu khắc tượng nói riêng. Đây là điểm nhấn độc đáo mà ai cũng nhớ đến khi nói về chùa Phật Tích khi đi du lịch Bắc Ninh.
Chùa Phật Tích hiện nay có 7 gian tiền đường dùng để đón khách, 5 gian thờ Phật, A Di Đà và tam thế, 8 gian nhà Tổ và 7 gian thờ Mẫu. Chùa Phật Tích ở Bắc Ninh có kiến trúc thời Lý, thể hiện qua ba bậc tam cấp bạt vào sườn núi với bờ kè đá dựng đứng như một bức tường thành dài 58m, cao 3-5m, giữa tường là lối đi lát đá. Rộng 5m với 80 bậc.
Chùa được xây dựng theo kiểu ngoại công, bước vào là sân chùa Phật Tích ở Bắc Ninh với vườn mẫu đơn tương truyền câu chuyện tình trong truyền thuyết “Từ Thức gặp tiên”. Bên phải là Miếu Thần Tiên thờ Trần Ngọc Am. Trước chùa có tháp Linh Quang được xây dựng vào năm Chính Hòa XX (1699).
Nền móng thứ hai của chùa Phật Tích ở Bắc Ninh là nơi có kiến trúc cổ mà ngày nay không còn thấy nữa. Khi đào sâu vào phần móng của ngôi chùa này, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy nhiều di vật điêu khắc thời Lý và phần móng của một ngôi tháp bằng gạch hình vuông, mỗi cạnh dài 8,5m.
Nền cao thứ ba, Long Trì (ao Rồng) là một cái ao hình chữ nhật, đã cạn nước.
Xem thêm:
Ngoài ra, chùa Phật Tích còn nổi tiếng với một công trình vô cùng hoành tráng và uy nghiêm đó là tượng A Di Đà cao 27m tọa lạc trên đỉnh núi. Phiên bản này mô phỏng theo pho tượng Phật A Di Đà trong chùa, được xây dựng nhân dịp Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội. Pho tượng được coi là một trong những pho tượng đá lớn nhất Đông Nam Á với nhiều nét chạm khắc công phu, tinh xảo.
Xem thêm:
Sau sân trệt có 32 ngôi tháp xây bằng gạch và đá, nơi cất giữ xá lợi của các vị sư từng trụ trì tại đây, phần lớn được xây dựng vào thế kỷ XVII. Tháp lớn nhất là Tháp Phổ Quang cao 5,10. m gồm bệ thờ, bệ thờ, hai tầng diềm diềm và mái chóp tròn.
Lịch sử chùa Phật Tích
Chùa Phật Tích hay còn gọi là chùa Vạn Phúc, tọa lạc ở sườn phía Nam núi Lan Kha, thuộc chùa Phật Tích, xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, chùa được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 7 – 10.
Ngày xưa, những vị Phật đầu tiên từ đất nước Ấn Độ xa xôi đã chọn chùa làm nơi an nghỉ khi đến nước ta. để truyền giáo. Chùa được vua Lý Thánh Tông cho xây dựng vào năm 1057 và trải qua nhiều triều đại của các triều đại Lý – Trần, chùa Phật Tích được coi là Quốc Tự – Trung tâm Văn hóa Phật giáo của nước Đại Việt.
Xem thêm:
Không chỉ là trung tâm Phật giáo của cả nước thời bấy giờ, chùa Phật Tích còn được các triều đại sử dụng hiệu quả vào các công tác xã hội ngoài lĩnh vực tôn giáo như Lạn Kha thư viện, khoa thi tiến sĩ, v.v…
Trong kháng chiến, thực dân Pháp đến chiếm chùa đã phá hủy gần như hoàn toàn nội, ngoại thất và nhiều di tích. Năm 1959, chùa được Nhà nước cho xây dựng lại theo nền móng và những gì còn sót lại của chùa. Số di vật còn lại tuy không nhiều nhưng đều là những bảo vật có ý nghĩa lịch sử, văn hóa, nghệ thuật vô giá.
Ngôi chùa cổ gần 1.000 năm tuổi là nơi khởi nguồn của nhiều câu chuyện cổ tích, truyền thuyết về mối tình giữa nàng tiên Giáng Hương và quan Tri huyện Từ Thức, sự tích Vương Chất mải mê xem hai tiên nữ đánh cờ. làm thối cán rìu…
Xem thêm:
Với những giá trị lịch sử, văn hóa to lớn mà chùa Phật Tích đang sở hữu, năm 1962, Bộ Văn hóa đã ra Quyết định công nhận chùa Phật Tích là Di tích Lịch sử – Văn hóa. Đây là một trong 4 ngôi chùa, đình đầu tiên ở Bắc Ninh được xếp hạng.
Đến chùa Phật Tích bằng cách nào?
Chùa Phật Tích cách trung tâm thành phố Bắc Ninh khoảng 15 km. Để di chuyển từ trung tâm thành phố Bắc Ninh đến chùa Phật Tích, bạn có thể đi theo lộ trình: Lý Thái Tổ – Nguyễn Trãi – QL 38 – đường 295 – đi thêm 7km nữa là đến chùa Phật Tích.
Ngoài ra, để tiết kiệm chi phí và tránh lạc đường, bạn có thể đi tuyến xe buýt 04 Lim – Thành Đô với điểm dừng ngay dưới chân chùa Phật Tích. Bạn có thể bắt xe buýt tại các bến xe Thành Đô, đường Lý Thái Tổ, đường Nguyên Phi Ỷ Lan,… và nhớ yêu cầu tài xế cho xuống xe để tránh lỡ trạm.
Viếng chùa Phật Tích
Trải qua bao biến cố lịch sử, chùa Phật Tích vẫn được bảo tồn và tôn tạo nhiều công trình, di vật có giá trị.
Khu vực thờ cúng chính
Khu thờ chính gồm 7 gian phía trước dùng để tiếp khách, 5 gian thờ Phật, A Di Đà và Tam Thế Phật, 8 gian thờ gia tiên và 7 gian thờ Thánh Mẫu. Bên phải là miếu ghi công công trùng tu, tôn tạo chùa của bà Trần Thị Ngọc Am – phi tần đầu tiên của chúa Trịnh Tráng đã tu hành ở chùa này.
Khu thờ tự mang đậm nét kiến trúc Phật giáo thời Lý với thiết kế “nội công ngoại quốc”, mái chùa cong vút chạm mây, chạm nổi nổi bật là rồng và hoa sen,…
Tượng Phật A Di Đà
Sở dĩ chùa được đổi tên từ Vạn Phúc thành Phật Tích như ngày nay là do người ta đã phát hiện ra kho báu này sau khi một ngôi tháp trong chùa bị đổ. Tượng Phật A Di Đà bằng đá xanh nguyên khối cao 2,7m hiện được thờ ở Thượng điện của chùa.
Pho tượng được tạc từ thời nhà Lý và là pho tượng Phật cổ nhất Việt Nam được biết đến. Về nghệ thuật, tượng Phật A Di Đà ở chùa Phật Tích được coi là một pho tượng Phật mẫu mực, một kiệt tác của mỹ thuật Việt Nam và đã được nhân bản thành 2 phiên bản đặt tại 2 bảo tàng Lịch sử và Mỹ thuật. Mỹ Thuật Việt Nam.
Đại tượng Phật – tượng Phật cao 27m được đặt trên đỉnh núi Lạn Kha được mô phỏng theo pho tượng Phật A Di Đà được thờ trong chùa. Bức tượng là bức tượng cao nhất ở Đông Nam Á. Từ xa, du khách còn có thể nhìn thấy tượng Phật linh thiêng và ngôi bảo tháp trên nền núi non hùng vĩ tạo nên một khung cảnh yên bình và linh thiêng đến lạ kỳ.
Vườn Tháp
Vườn tháp chùa Phật Tích có hơn 32 ngôi tháp, là nơi lưu giữ di cốt của các vị trụ trì và lưu giữ nhục thân của thiền sư Chuyết Chuyết. Hầu hết các ngọn tháp đều có tên và niên đại của bảo tháp. Trong đó tháp lớn nhất là tháp Phổ Quang.
Tháp Phổ Quang là công trình kỷ niệm sự hiện diện của ngôi tháp cổ cao hơn 40m do vua Lý xây dựng trước đây. Tháp cao hơn 5m, có 14 tầng cao dần, trên đỉnh tháp treo Đại Hồng Chung – một quả chuông lớn để đánh vào những dịp đặc biệt.
Hàng tượng linh thú
Những pho tượng thú hàng nghìn năm tuổi được bài trí trong sân chùa, phía trước tòa Tam Bảo. Mười con vật, gồm 5 cặp: cá sấu, ngựa, trâu, voi, sư tử. Mỗi linh thú được miêu tả vô cùng sống động với những tư thế và biểu cảm độc đáo khác nhau.
Những con vật này gắn liền với cuộc đời của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, mang ý nghĩa bảo vệ và quy y trong Phật pháp. Đến năm 2017, bộ tượng 10 con giáp ở chùa Phật Tích được công nhận là Bảo vật quốc gia.
Long Trì (Ao Rồng)
Long Trì là một cái ao vuông nhỏ nay đã cạn nước. Gọi là ao Rồng vì dưới đáy ao có thềm đá hình bán nguyệt chạm nổi hai con rồng đặc trưng của thời Lý đang uốn lượn bên sóng nước dâng cao. Rồng là linh vật biểu tượng cho Phật giáo thời Lý nên sự xuất hiện của hiện vật rồng ở chùa Phật Tích càng chứng tỏ sự linh thiêng, yên bình của vùng đất này.
Lễ hội chùa Phật Tích hút khách
Không chỉ lưu giữ những di sản vật thể quý giá, chùa Phật Tích còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống, trong đó nổi tiếng nhất là lễ hội hoa mẫu đơn hay lễ hội Phật Tích được tổ chức vào tháng 3 – 4 dương lịch. ngày 5 tháng giêng.
Hàng năm, hàng vạn du khách thập phương về chùa Phật Tích vào dịp lễ này để dâng hương tại các nơi thờ tự và tham gia Pháp hội đại từ bi vì hòa bình dân tộc. Đến với lễ hội Phật Tích, du khách không chỉ được trải nghiệm tín ngưỡng mà còn được tham gia các hoạt động biểu diễn văn hóa văn nghệ, các trò chơi dân gian đặc sắc.
Sở dĩ lễ hội có tên là Hoa mẫu đơn là vì sự tích “Từ Thức gặp tiên” năm xưa. Xưa chùa Phật Tích có vườn hoa mẫu đơn rất đẹp. Mỗi độ xuân về, người người đến chùa chiêm bái, ngắm hoa.
Giáng Hương là một nàng tiên trẻ trên trời, thấy cảnh đẹp nên xuống trần gian dự hội. Cô vô tình làm gãy một cành hoa và bị bắt. Lúc bấy giờ có một chàng Từ Thức đi qua xin cởi áo để chuộc tội cho nàng. Từ đó hai người yêu nhau và trở thành vợ chồng. Câu chuyện tình yêu huyền ảo nhưng có phần dang dở vẫn được lưu truyền và yêu thích cho đến tận ngày nay.
Kinh nghiệm cần biết khi đi chùa Phật Tích
Khi đi lễ chùa Phật Tích, bạn cần lưu ý một số điều sau:
– Giữ tâm trong sáng, nhân từ. Đi chùa nên cầu bình an, sức khỏe và bình yên cho đất nước.
– Khi đi chùa cần ăn mặc giản dị, lịch sự. Tránh mặc váy kể cả váy dài. Tuyệt đối không mặc áo hai dây, quần đùi trên đầu gối, quần áo hở hang. Bên cạnh đó, hãy chọn giày, dép dễ tháo, dễ mang vì khi vào các điện thờ, bạn sẽ phải cởi giày.
– Đi nhẹ, nói khẽ, không chạy nhảy ầm ĩ trong khuôn viên chùa. Khi khấn cũng nên khấn trong lòng, tránh làm ầm ĩ.
– Không được tự ý ngắt hoa, bẻ cành, đụng chạm vào các hiện vật đang cất giữ trong chùa.
– Không nhất thiết phải mua lễ to, nhiều để cúng Phật mà quan trọng là lòng thành, có thể chỉ là một ít tiền nhang đèn, lễ vật, công đức cũng quý.
– Vì là chùa Phật giáo nên không được cúng đồ mặn, chỉ được cúng hoa quả chay, trà bánh. Khi dâng lễ, bạn nên sắp xếp lễ, cắm hoa vào mâm riêng và đặt vào nơi theo hướng dẫn của nhà chùa.
– Nên phát nguyện nơi thờ Phật, điện Tam Bảo trước, sau đó đến điện thờ Tổ, Thánh Mẫu và các nơi khác.
– Vào những ngày lễ hội sẽ vô cùng đông đúc, du khách cần bảo quản tư trang cẩn thận, đề phòng mất mát, trộm cắp.
– Trên đường vào chùa có nhiều hàng quán bán đồ ăn, trái cây, nhang đèn,… Nên hỏi giá thật kỹ, nhất là các dịch vụ xem bói, xem bói,…
Lời kết
Chùa Phật Tích thực sự là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử có từ hàng ngàn năm của dân tộc. Du khách đến chùa Phật Tích không chỉ để hành hương lễ Phật mà còn để chiêm ngưỡng những giá trị cổ kính của dân tộc. Chúc bạn và người thân có một chuyến du lịch ý nghĩa và đáng nhớ!